Każdego roku w Polsce notuje się kilkanaście tysięcy nowych zachorowań na raka jelita grubego (C18-C20). Oznacza to, że jest on trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym na który zapadają mężczyźni, i drugim (po raku piersi), na który chorują kobiety.
Od kilku lat zachorowalność i umieralność na raka jelita grubego charakteryzuje się alarmującą dynamiką wzrostu. Szacuje się, że w 2025 roku nowotwór złośliwy jelita zostanie wykryty u 24 000 Polaków.
Jak podkreślają eksperci – szansę na całkowite i trwałe wyleczenie mają chorzy, u których nie występują przerzuty odległe oraz nie stwierdza się naciekania narządów sąsiednich. Nie oznacza to bynajmniej, iż współczesna onkologia nie ma nic do zaoferowania pozostałym Pacjentom.
Dynamiczny rozwój medycyny, nowe leki oraz spersonalizowane strategie terapii stosowane w kolejnych liniach leczenia pozwalają istotnie wydłużyć czas przeżycia chorych. W niektórych przypadkach udaje się uczynić z raka jelita grubego chorobę przewlekłą.
Eksperci są zgodni – kluczem do sukcesu pozostaje wykrycie choroby na możliwie wczesnym etapie zaawansowania oraz zachowanie tzw. czujność onkologicznej. Dla Pacjentów wyraża się ona znajomością podstawowych objawów choroby nowotworowej, natychmiastowym zgłaszaniem się do specjalisty w przypadku wystąpienia niepokojących symptomów oraz przestrzeganiem zasad profilaktyki.
Rak jelita grubego – spis treści
Jak powstaje rak jelita grubego
Najczęstszym typem histologicznym raka jelita grubego jest klasyczny gruczolakorak. Choroba częściej zlokalizowana jest po stronie lewej – 30% przypadków dotyczy odbytnicy, 25% esicy, a około 10% okrężnicy zstępującej. Prawostronne umiejscowienie raka jelita grubego dotyczy ponad 25% przypadków.
Anatomowie dzielą jelito grube na trzy odcinki: jelito ślepe, okrężnicę oraz odbytnicę zakończoną odbytem. Specjaliści zajmujący się onkologią dokonują podziału jelita grubego na okrężnicę, odbytnicę i odbyt. Podział ten uwzględnia biologię rozrostów – rak, który rozwija się w okrężnicy i/lub odbytnicy jest tym samym rodzajem nowotworu złośliwego. Natomiast rak odbytu jest innym rodzajem nowotworu, istotnie różniącym się biologią i leczeniem.
Rak jelita grubego początkowo nacieka w głąb ściany jelita. Następnym etapem rozwoju choroby są przerzuty drogą naczyń limfatycznych do regionalnych węzłów chłonnych w jamie brzusznej i miednicy małej. Zaawansowany rak jelita grubego nacieka również narządy sąsiednie. Na późnym etapie rozwoju pojawiają się przerzuty do narządów odległych – wątroby, płuc, jajników, nadnerczy, kości i mózgu.
Raka jelita grubego – przyczyny rozwoju
Najczęstsze przyczyny i czynnik wpływające na wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór jelita grubego to:
- Wiek powyżej 40. roku życia
- Zachorowania rodzinne na nowotwory złośliwe
- Zespoły genetyczne
- Obecność polipów gruczołowych w jelicie grubym
- Zachorowanie na nieswoistą zapalną chorobę jelit
- Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych
- Uwarunkowania środowiskowe
Do środowiskowych czynników ryzyka zachorowania na raka jelita grubego zaliczamy nieprawidłową dietę, otyłość, palenie tytoniu, picie alkoholu i niską aktywność fizyczną.
Ryzyko zachorowania rośnie liniowo wraz ze wzrostem BMI w przedziale 23-30 kg/m2 . U dorosłych z BMI powyżej 30 kg/m2 ryzyko zachorowania na raka jelita grubego wzrasta o 50-100% w porównaniu do osób z BMI poniżej 23 kg/m2 .
Dowiedziono, że regularna aktywność fizyczna zmniejsza zachorowalność na nowotwór zlokalizowany w okrężnicy. Dodatkowo aktywność ruchowa przyspiesza pasaż jelitowy, dzięki czemu skraca się kontakt z kancerogenami zawartymi w treści pokarmowej.
Szczególnie niekorzystne dla naszego zdrowia jest spożywanie pokarmów wysokokalorycznych, bogatych w tłuszcz zwierzęcy i przetworzonych. Taka dieta znamiennie zwiększa ryzyko rozwoju choroby. Eksperci zwracają uwagę na wpływ częstego spożywania czerwonego mięsa na rozwój raka jelita grubego.
Spośród dziedzicznych nowotworów jelita grubego najczęściej rozpoznaje się dziedzicznego raka jelita grubego bez polipowatości (stanowi 3% wszystkich zachorowań), który jest wynikiem mutacji genów naprawy DNA – MSH2, MLH1 i MSH6.
Drugi pod względem częstości występowania zespół dziedziczny związany z wysokim ryzykiem rozwoju choroby to rodzinna polipowatość gruczolakowata, będąca wynikiem mutacji genu supresorowego APC.
Objawy raka jelita grubego
Większość chorych z rakiem jelita grubego nie zgłasza dolegliwości lub są one niespecyficzne. Choroba zwykle rozwija się powoli, a potencjalne symptomy raka jelita grubego są zależna od lokalizacji procesu nowotworowego.
Najczęstsze objawy raka jelita grubego:
- Ból brzucha
- Zmiana rytmu wypróżnień
- Krwawienie z odbytu
- Krew w stolcu / czarne stolce
- Stolec ołówkowaty
- Niska niedrożność przewodu pokarmowego i zaparcia
- Ogólne osłabienie
- Niedokrwistość
- Utrata masy ciała
Guz nowotworowy rosnący w jelicie może nie dawać objawów przez wiele lat. Z tego powodu każda osoba bez symptomów powinna poddać się badaniom przesiewowym – w Polsce jest to kolonoskopia. Pojawienie się objawów klinicznych świadczy najczęściej o zaawansowaniu choroby. Szansę na całkowite i trwałe wyleczenie mają chorzy na raka jelita grubego, u których nie występują przerzuty odległe.
Diagnostyka i wykrywanie raka jelita grubego
W przypadku wystąpienia niepokojących objawów mogących świadczyć o podejrzeniu nowotworu jelita należy zgłosić się do lekarza, który wykonana badania podmiotowe oraz zbierze tzw. wywiad rodzinny (występowanie nowotworów w rodzinie). U każdego chorego z podejrzenie nowotworu zaleca się wykonanie badania palcem przez odbytnicę (per rectum). Podejrzenie choroby nakazuje wizytę Pacjenta u specjalisty (np. w poradni gastroenterologicznej) i wykonanie kolonoskopii.
Przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego należy dokonać oceny zaawansowania klinicznego choroby. Badania wykonuje się w ośrodku onkologicznym, a lekarz rodzinny powinien jak najszybciej wystawić Kartę Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DILO).
Do katalogu badań obrazowych oceniających kliniczne zaawansowanie raka jelita grubego należą:
- Wykonana techniką spiralną tomografia komputerowa klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy małej z kontrastem,
- Rezonans magnetyczny (w przypadku raka odbytnicy),
- W przypadkach wymagających dodatkowej diagnostyki stosuje się endoskopową ultrasonografię,
- Pewną wartość diagnostyczną posiada również badanie PET (pozytonowa tomografia emisyjna), która jest stosowana przy wykrywaniu przrerzutów odległych.
Źródła i bibliografia:
https://www.zwrotnikraka.pl/
http://onkologia.org.pl/jelito-grube/
http://www.polilko.pl/